Umowa darowizny powszechnie funkcjonuje w obrocie prawnym i polega na tym, że darczyńca daruje bezpłatnie obdarowanemu jakąś część swojego majątku bądź cały swój majątek. Najczęściej w ten sposób przekazywane są nieruchomości czy wartościowe ruchomości. Zatem, darowizna polega na tym, że stan majątkowy darczyńcy ulega zmianie i mogą pojawić się różnorakie okoliczności, które spowodują, że darczyńca zechce zmienić swoją decyzję o darowiźnie. Dlatego, pojawia się pytanie czy darowiznę można odwołać? Przepisy kodeksu cywilnego przewidują dwa przypadki, w których darczyńca może skutecznie odwołać swoje oświadczenie o darowiźnie.
Odwołanie darowizny niewykonanej
Na wstępie była mowa o tym, że darowizna polega na tym, że darczyńca przenosi własność rzeczy na obdarowanego, a sam obdarowany wchodzi w ich posiadanie. Czyli jest możliwa sytuacja, w której darczyńca i obdarowany podpisali już umowę darowizny, ale obdarowany nie dostał jeszcze darowanej mu rzeczy w posiadanie. Taka darowizna jest darowizną „niewykonaną” i taką właśnie darowiznę darczyńca może odwołać. Ale, aby to się stało muszą zaistnieć przesłanki określone w przepisach kodeksu cywilnego w art. 896, który stanowi:
„Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.”
Zatem, darczyńca po podpisaniu umowy znajduje się w złej sytuacji materialnej, która będzie rzutować na jego własne utrzymanie bądź na utrzymanie jego rodziny. Wtedy, może wycofać się z umowy darowizny i nie przenosić własności darowanej rzeczy na obdarowanego.
Pojawia się jednak kolejne pytanie, co w sytuacji gdy darowizna została już wykonana i dopiero wtedy u darczyńcy pojawiły się problemy finansowe? Wtedy, to darowizny nie można odwołać, ale obdarowany jest zobowiązany dostarczyć darczyńcy środki, które pozwolą jemu i jego rodzinie utrzymać się albo sam obdarowany może po prostu zwrócić darczyńcy to co od niego dostał.
Odwołanie darowizny wykonanej z powodu rażącej niewdzięczności
Szczególną sytuacją jest odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności. Przepisy kodeksu cywilnego pozwalają na odwołanie darowizny, nawet wtedy gdy została ona już wykonana. W takim przypadku znaczenie ma postawa obdarowanego względem darczyńcy. Najczęściej bowiem sytuacje te pojawiają się, gdy obdarowanymi są dzieci/wnuki przez ich rodziców/dziadków. Wtedy to darczyńcy oczekują od obdarowanych, że w zamian za oddanie im majątku będą opiekować się darczyńcami aż do ich śmierci. Jednakże, nie zawsze przewidywania darczyńców są trafne i dochodzi do różnych sytuacji, w których zachowanie obdarowanych można rozpatrywać jako zachowania „rażąco niewdzięczne”. Katalog takich okoliczności jest w zasadzie nieskończony, dlatego każdy przypadek jest rozpatrywany indywidualnie. Jednakże, darczyńcy muszą pamiętać, że mają rok na odwołanie takiej darowizny od momentu, w którym dowiedzieli się o takim zachowaniu obdarowanego. Odwołanie takiej darowizny dokonuje się poprzez złożenie pisemnego oświadczenia obdarowanemu, że darczyńca cofa dokonaną darowiznę.
Warto jeszcze zwrócić uwagę na przepis art. 899 § 1 kodeksu cywilnego, który stanowi: „Darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył. Jeżeli w chwili przebaczenia darczyńca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.” Kodeks cywilny uwzględnia sytuacje, w których pomimo krzywdy jakiej doświadczył darczyńca, przebaczył on obdarowanemu i wtedy nie może odwołać darowizny.
Comments